Esed rejiminin devrilmesinin akabinde Suriye zindanlarında tutulan on binlerce kişi de salıverildi. Saydnara Hapishanesi başta olmak 22 farklı cezaevinde, mahkûmlara sistematik biçimde azap uygulayan rejim güçleri, bayanları da akıl almaz sistemlerle tutsak etti. Afrin, Azez, El Bab ve İdlib bölgelerinde yaşayan, açlıktan tecavüze kadar pek çok şiddet hareketin öznesine dönüşen 18 bayanın ömrü, hazırlanan yüksek lisans tezine husus oldu. Haziran 2024’te tamamlanan tez, Suriye zindanlarının karanlık yüzünü gözler önüne serdi. Ortalarında öğretmen, ev hanımı, kuaför, sıhhat çalışanı ve öğrencilerin bulunduğu 18 bayan fidye, esir takası yahut salıverilme şartlarıyla hapishanelerden kurtuldu.
Çalışmaya nazaran, insan onurunu ayaklar altına alan süreç akıl almaz tutuklama mazeretleriyle başlıyor. Bayanlar birçok sefer yolda yürürken, bir denetim noktasından geçerken, harekete katıldıkları için yahut bir akrabaları aksiyona katıldığı için gözaltına alınıyor. Yapılan azapların ise sorumlu gardiyanın yaratıcılık gücüne bağlı olarak değişiklik gösterirken, darp, aç bırakma, yemek ve içme sularının kasıtlı kirletilmesi, kanalizasyon sularının zorla içirilmesi, zorla dışkı yedirilmesi, fare üzere hayvanların yutulmaya zorlanması, bel kırılmasına yol açan kürsü azabı, ellerden tavana asma, kazık azabı, suyun içinde boğmanın yanı sıra sevdiklerinin önünde toplu tecavüzler, çırılçıplak soyulma, mahrem bölgelerde sigara söndürülmesi üzere azapların yapıldığı tabir ediliyor.
Bahçeşehir Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Global Siyaset Bilimi ve Memleketler arası İlgiler Anabilimdalı öğrencisi Cahide Hayrunnisa Çiçek’in hazırladığı Suriye’de savaş bölgesindeki bayanların hapishane tecrübelerinin incelenmesi tezinin danışmanlığını Prof. Dr. Ayşe Nilüfer Narlı üstlendi. Tez için çadır ve konteyner kentlerde yaşayan 18 istekli bayanla İHH Azez Lojistik Merkezi’nde yüz yüze görüşen Çiçek, tarihe not düşen tez savunmasını ise Haziran 2024’te yaptı. Tez için görüştüğü bayanların kadar başlarından geçen acı olayları birinci kere anlattığını belirten Çiçek, “Suriye Savaşı’ndan evvelki yaşantılarını anlatırken, daha uzağa bakarak, ümit dolu konuşurken, hapishane sürecine gelirken büsbütün mimikleri değişti. Tırnaklarını koparmaya başladılar, ağlamaya başladılar, gözlerini kaçırmaya başladılar. Bir kez o hal ve hareketleri çok etkileyiciydi” dedi.
Tuvaleti bile olmayan küçük koğuşlarda 50-60 bayanın birebir anda yaşamaya çalıştığını anlatan Çiçek, “Kadınlardan biri, koğuşta her türlü taciz ve tecavüze uğrayan öteki bir bayana dayanak olmaya çalışmış. O bayan gebe kalıyor, karnında bebeğiyle azap görmeye devam ediyor. En son ağır yaralı halde o koğuşa atıyorlar. Bayan, koğuşta can veriyor, öteki bayanlar ise o cesetle birlikte haftalarca tıpkı küçük koğuşta yaşamak zorunda kalıyor. Bunun üzere inanılmaz vahşet örnekleri var” diye konuştu.
Esed rejiminin muhaliflerin direncini kırmak için cinsel şiddeti bir silah olarak kullandığına dikkat çeken Çiçek, baskınlar, arama noktaları, hapishane ve tutukevlerinin yanı sıra metruk binalarda oluşturulan gayri resmi noktalarda bayanlara tekraren tecavüz edildiğini belirtti. Çiçek şöyle konuştu: “Bir denetim noktasından geçerken, isim benzerliği sebebiyle yahut yakınınız muhalif olduğu için gözaltına alınabilirsiniz. Gözaltına alındıktan sonra büsbütün kayıt dışı bir süreç başlıyor. İşkencehanelere dönüşen gözaltı merkezlerinde insanların başına gelmeyen kalmıyor. Şayet peşinize düşen bir aileniz varsa, fidye ödeyip kurtulabiliyorsunuz. O da aslında çok düşük ihtimal. Suriye zindanlarından kurtulmak için mahkeme, yargılama üzere uygulama zati yok.”
Suriye’de hapishaneye düşen bayanların başına gelenler, dışarı çıktıktan sonra da bitmedi. Esed rejiminin bayanları tehdit etmeye devam ettiğini anlatan Çiçek, “Yanlış bir şey yapıp gözümüze takılırsan seni tekrar mahpusa atarız diyorlar. Bu da inanılmaz bir dehşet iklimine dönüşüyor. Mesela birtakım aileler mahpustan çıkan yakınlarını yıllarca hiç meskenden çıkarmamış. Kimileri konutlarını terk etmek zorunda kalmış. Daha berbatı ise, hapishanede tecavüze uğradıkları için toplum da lekeli gözüyle bakarak dışlıyor. Birden fazla eşinden ayrılmak zorunda kalmış” değerlendirmesi yaptı.
Om Arif (26): Her uyuduğumda hâlâ cezaevinde olduğumu düşünüyorum, bununla ilgili fecî hayaller görüyorum. Çocuklarımın sesini duyuyorum. Daima ‘Anneee’ diye çığlık atıyorlar. Bedenimde azapların izlerini taşıyorum. Hâlâ her an tekrar tutuklanma endişesiyle yaşıyorum.
Zahara Al-Karim, (40): Bir orta ailem delirdiğimi zannetti. Sahiden çok yıpranmıştım ve psikolojim bozuktu. Mahpusa girdiğimde oğlum 3 yaşındaydı, şu an 13 yaşında ve o da yaşadıklarımızı hâlâ aklından çıkaramadı! Hapishanedeyken eşim idam edilmişti. Çıktığımda ne ben eski bendim ne de hiçbir şey bıraktığım üzere duruyordu.
Hanaa Mohammed (43): Cezaevinden çıktıktan sonra konutta rastgele bir odanın kapısı kilitlendiğinde hudut krizi geçirebildiğini söylerken karanlık bir koğuşta tek başına bırakıldığını söz eden Dilyar Huda ise, artık meskende bile tek başına kalamadığını söylüyor.
Nibel Hanif (52) : Hâlâ yaşadığım o dehşet anlarını düşlerimde tekrar yaşıyor üzereyim. Uyandıktan sonra ise ağlama krizlerine giriyoru
Kadan Mousa (44): Muhaliflerin destekçisi olduğumdan bana devrimcilerin annesi diyorlardı. Hemşire olarak çalıştığım hastanede elimden ne geliyorsa yapıyordum. Bunun sonucunda 2014’te tutuklandım. Bütün azap çeşitlerine maruz kaldım. Kanım yerlere ve duvarlara sıçrayana kadar dayak yedim. Ellerimden tavana asıyorlar, tekere koyup elektrik veriyorlardı. Bir daha kimseyi tedavi edemeyeyim diye parmaklarımı kırdılar. Hakikaten de mahpustan sonra hiçbir işe giremedim, ellerim ayaklarım hâlâ çok ağrıyor. Orada yaşadıklarımı, gencecik insanları acımadan nasıl öldürdüklerini, koğuş içlerindeki kan göletlerini, tecavüzleri asla unutmayacağım. Adaletsiz bir hükümdarın, adaletsiz devletinde mahpusta azap gördüm. Bizler “Ya Allah!” dedikçe, onlar “Ya Beşar!” dediler. Bir tek anını bile unutmadığım bu zulümlerin hesabını kimden soracağım? Bütün bunları yapan askerler cezasız kalmamalı.
57 yaşındaki Iman Al-Sawa, “Beni resmi bir hapishane değil de bir okulun içinde tuttular. Bulunduğumuz yerde yaklaşık 40 bayan tutuklu vardı. Gözlerimi her an bağlı tutuyorlardı ve daima saçlarımdan çekerek yerde sürükleniyordum. Bütün dişlerimi kırmışlardı. Aklınıza ne geliyorsa bütün kötülükleri uyguladılar. Bedenimde azabın izlerini taşıyorum” dedi. Al-Sawa, kendisiyle tıpkı yerde bayanların durumunu da şu sözlerle anlattı: “Yanımızdaki genç kızların saçlarını yakıyorlardı, o koku burnumdan, bağırma sesleri de kulaklarımdan gitmiyor. Yanımızda 7 aylık gebe genç bir kız vardı. Öldüresiye dövüyorlar, gebe olduğu için en çok beline vuruyorlardı. Yaralandı, 4 gün boyunca can çekişti. Sonunda öldü, uzunluğunu da kırılmıştı. Çocuğu da karnında öldü tabi. 7 gün boyunca onun cesedini yanımızda bıraktılar.”